Chương 12 - Hồi kết thúc
Vài tháng sau câu chuyện trao đổi với Jean Valjean, Marius đang ở trong văn phòng của mình thì được báo có khách : ông Thénardier. Thư giới thiệu của ông ta, với chính tả, lối viết và mùi thuốc lá của nó đã thông báo tức khắc cho Marius về lai lịch ông ông cần gì, ông Thénardier? Người luật sư trẻ lên tiếng hỏi, không thể bị đánh lừa bởi trang phục và vẻ bề ngoài của con người đang đứng trước chàng.
ông ta cười và vừa gỡ bó tóc giả và cái mũi giả của mình :
- Bởi tôi đã được nhận ra, ông ta nói, chúng ta hãy tự nhiên. Có thế chứ. TÔI có một bí mật khác thường muốn bán cho ngài. Điều đó liên quan đến tài sản của hầu tước phu nhân Pontmercy.
Marius rùng mình. Từ lúc Jean Valjean bày tỏ ước nguyện của mình và chàng có cuộc vận động nơi Laffitte, một mối nghi ngờ khủng khiếp đã đến với chàng về món tiền 600.000 trăng, chàng không dám động đến món tiền đó vì nghĩ đó là đồ ăn cắp.
Tôi biết bí mật khủng khiếp của ông rồi, chàng lạnh lùng nói.
Đúng thế, thưa ngài nam tước, ngài có trong gia đình của ngài, do... đồng lõa, một tên trộm và một tên sát nhân. Hắn tên là...
Jean Valjean, tôi biết. ông ta đã ăn trộm của ông Madeleine, một con người chính trực và tốt bụng đã làm giàu cho cả một thành phố. ông ta đã tố giác ngài ấy bởi xưa kia ngài ấy đã bị một hình phạt mà Jean Valjean nắm được bí mật, và ông ta lại ăn trộm của ngài ấy hơn nửa triệu trông nhờ một chữ ký giả mạo. Tôi biết câu chuyện từ chính người thủ quỹ của Laffitte. ông biết rằng tôi được thông tin mà. Còn chuyện giết người, ông cũng không cần cho tôi biết làm gì : Jean Valjean đã giết thanh tra Javert bằng một phát đạn súng lục.
Ngài nam tước, ngài lầm rồi, Thénardier nói vừa nhún nhường vừa đắc thắng. Jean Valjean đã không ăn trộm của ông Madeleine, bởi chính ông ta, Jean Valjean, là ông Madeleine. Jean Valjean không giết Javert mà xác được tìm thấy - một cuộc tự tử - dưới một chiếc tàu ở Pontau. Đây là hai tờ báo ngày sẽ chứng minh cho ngài thấy điều tôi nói.
Và ông ta đưa ra cho Marius một số báo của tờ Drapeau blanc ngày 25 tháng bảy 1823 lập nên lý lịch của ông Madeleine, và một số báo Moniteur ngày 15 tháng sáu 1832 xác nhận cuộc tự tử của Javert và nói thêm rằng theo một báo cáo miệng của nhân viên cảnh sát ông ta bị bắt tại vật chướng ngại đường Chanvrene và ông ta thoát chết nhờ lòng khoan dung của một người nổi dậy thay vì bắn vào đầu ông ta, đã bắn chỉ thiên.
Marius chăm chú đọc. Tất cả những tin tức chàng thu lượm được trước đây đều không chính xác. Chàng mừng rỡ - Thế thì kẻ bất hạnh đó là con người tuyệt vời ! Đó là một anh hùng! Đó là một ông thánh! Chàng kêu lên.
- Không, Thénardier ngất lời, đó là một tên sát nhân và là một tên trộm. Ngài hãy nghe tôi. Khoảng một năm trước đây trong thời kỳ nổi dậy, vì những lý do không liên quan gì đến chính trị, tôi có mặt trong đường cống của thành phố Paris, giữa cầu Invalides và cầu Léna...
ông hãy nói tiếp đi, Marius nói giọng hổn hển.
- Tôi có chìa khóa cửa song sắt, Thénardier tiếp lời, và tôi đang đi lang thang trong bóng tối của đường hầm thì trông thấy một người đang vác một người khác tiến về tôi Đúng là tội giết người quả tang. Còn tội trộm thì đương nhiên rồi. không ai giết người mà không tước đoạt gì Tên sát nhân nói với tôi : ông thấy cái gì trên lưng tôi chứ , tôi phải ra khỏi chỗ này. ông có chìa khóa thì hãy đưa cho tôi.
Đó là Jean Valjean. Tôi phải vâng lời thôi. Tuy nhiên tôi đã phải bàn cãi để có thì giờ quan sát người chết đó vốn còn rất trẻ, ăn mặt tươm tất, có vẻ giàu có, mặt mày bết máu. Trong lúc nói chuyện, tôi đã tìm cách xé một mảnh vải áo của kẻ bị giết, và tôi...
Thénardier móc từ trong túi áo một mảnh vải rách bươm đầy những vết đen sẫm. Marius đứng dậy, mặt mày tái mét, hơi thở khó khăn. Chàng rút ra từ tủ nằm trong tường một chiếc áo cũ màu đen dính đầy máu mà chàng đã gìn giữ như một kỷ vật đau buồn. Mảnh vải rách thích ứng một cách hoàn hảo và bổ sung vừa vặn chiếc áo.
- ông là kẻ vu khống bần tiện! Marius kêu lên, vừa thất vọng vừa mừng rỡ. ông vừa buộc tội con người đó nhưng ông chỉ làm vẻ vang cho ông ấy mà thôi. Này, con người khốn khổ. hãy nhận mấy nghìn trăng này đi. Trận Waterloo che chở ông. ở đó, ông đã cứu mạng một vị đại tá, do đó mà tôi không gọi người bắt ông. ông hãy đi đi !
Hãy đi biệt xứ. Ngày ông lên đường đi châu Mỹ, con người khốn khổ bần tiện, tôi sẽ cho người trao ông hai mươi nghìn trăng. ông hãy đi nơi khác mà treo cổ?
Trong lúc Thénardier bước đi trong sửng sốt lẫn hoan hỷ, Marius chạy ra vườn nơi Cosette đang dạo bước.
Anh là một con người bất hạnh, chàng kêu lên, một kẻ vô ơn đáng ghê tởm. Chính người, chính cha em đã cứu mạng anh, đã cứu Javert. Chúng ta sẽ đưa người về đây ở với chúng ta. Anh sẽ sống những năm tháng còn lại của đời anh để sùng kính người. Em thấy không, Cosette, em đã nói với anh là em không hề nhận được lá thư anh nhờ Gavroche trao cho em. Nó đã rơi vào tay người. Người đã đến vật chướng ngại để cứu anh. Mọi chuyện đều sáng tỏ. Em hiểu không?
Cosette không hiểu ất giáp gì.
- Anh có lý, nàng nói.
Trong lúc cỗ xe đang chạy, Marius rất đỗi nóng lòng. Từ nhiều tháng nay chàng đã gây cho Jean Valjean cái ấn tượng là chàng không thích ông đến thăm Cosette đó sao? Chàng đã dần dần tách Cosette khỏi ảnh hưởng của người mà từ lâu nàng vẫn gọi bằng cha. Và Cosette cứ thản nhiên như không hay biết gì. Nàng chỉ có một ý tường, một nhu cầu trên đời này, đó là Marius.
Không phải lỗi tại trẻ con khi chúng có phần bội bạc Thiên nhiên luôn " nhìn tới trước " . Người đi quay về phía bóng tối. Người đến quay về phía ánh sáng. Người ta không lãng quên nhau, nhưng không còn sự ôm ấp nữa.
Cosette đã không còn gặp Jean Valjean nữa. Nàng sai người đi lấy tin tức về ông, và mỗi lần như thế, người ta đều trả lời nàng : ông đang đi du lịch". Cosette cuối cùng cũng quen với cuộc sống không có cha nàng.
Tuy nhiên lời lẽ của Marius vẫn khiến nàng hoan hỉ. ồ! Không, nàng vẫn không quên người đồng hành già lão của nàng ngày nào. Nhưng nàng đang chếnh choáng với hạnh phúc của nàng. Chỉ có thế!
Họ gõ cửa nhà Jean Valjean, và Cosette hớn hở bước vào : cha nàng kia rồi? Cha nàng đã trở về sau chuyến đi du lịch ?
Jean Valjean gần như ngồi dậy thẳng người, hai cánh tay dang rộng và run run, mặt tái xanh, một niềm vui mênh mông lung ánh mắt. Cosette vừa ngã vật lên ngực ông vừa khóc.
- Cha, nàng nói. Cha? Sao cha xanh mét thế này?
Cha lạnh làm sao.
- Cha, Marius ấp úng trong tiếng khóc nức nở.
Chỉ trong vài tháng, Jean Valjean đã già đi hai mươi tuổi. Mặt ông xanh xao và hõm sâu, đôi mắt ông đã mờ, ráo khô nước mắt bởi đã khóc nhiều. ông đã không chịu đựng nổi cuộc chia cách với Cosette, sự chia cách phần nào theo ý muốn nhưng trở nên trầm trọng đau đớn vì trái tim đó đã mang đi tất cả tình yêu của ông theo nó.
Con đấy à ! ông nói trong cơn ngây ngất. Ô ? Con đấy à Phải chi con biết được? Mỗi ngày khi cha khỏe, cha đều đến tận đường Filles - du- Calvaire. Cha dừng bước nơi góc đường.Và cha đưa mắt nhìn. Con không thể nào hiểu được đâu. Cha không có quyền gặp con nữa...
Chồng con sẽ giải thích cho con biết... Cha đau khổ biết bao? Rồi ngày lại ngày cha càng đi ít lại. Rồi cha không ra khỏi phòng nữa, rồi cha không ra khỏi giường nữa.
cha tự nhủ : Thế là hết. Mình sẽ không gặp lại con nữa. Đó là nụ cười đã lướt qua đởi mình. Mình sẽ bước vào đêm tối dày đặc mà không gặp lại con, không nghe được giọng nói của nó. Nếu nó mỉm cười với mình, nếu nó trò chuyện với mình, phải chăng điều đó lại gây tổn hại cho ai..." Và con kia rồi.
- Cha ác làm sao khi bỏ con như thế mà không nói một tiếng nào! Cosette vừa dịu dàng nói vừa ôm cổ cha.
Cha bịnh mà tụi con chẳng hay biết gì. Bàn tay cha lạnh ngắt thế này.
- Cha yêu! Marius vừa nói vừa siết chặt hai bàn tay của ông lão trong hai bàn tay của chàng, sẽ không còn chia cách nữa. Cha sẽ không bao giờ rời xa tụi con nữa.
Con đã biết được những nghĩa cử của cha, của ngài Madeleine. Con biết lòng thương hại của cha đối với Javert, lòng tận tụy của cha đối với con. Con đoán biết lòng tốt của cha dành cho Cosette, cho mọi người. Cha đâu có quyền im lặng mãi! Cha tự mình vu oan cho cha.
Thật khủng khiếp. Nhưng tất cả qua rồi. Cha là cha của Cosette và là cha của con. Chúng con sẽ đưa cha về.
- Đáng tiếc, Jean Valjean nói một cách ôn tồn và buồn bã. Sống chung với nhau là điều tuyệt vời. Được chào hỏi nhau: được gọi nhau khi dạo bước trong vườn, đó là điều sung sướng. Duy có điều ... là cha sắp chết.
Marius nhìn ông lão trân trân như hóa đá. Cosette thốt lên một tiếng kêu đau đớn.
- cha, cha sẽ sống. Cha sẽ sống với tụi con. Con muốn cha sống, cha nghe chứ?
Jean ngẩng đầu nhìn về phía nàng với tất cả trìu mến .
- Đúng thế, con hãy cấm cha không được chết. Có thể cha sẽ nghe theo thôi! Biết đâu! Nhưng Thượng đế biết rõ hơn những điều tất yếu đối với chúng ta. Chúng ta cần phải biết điều một chút. Cha thấy rõ mọi sự đã kết thúc. Ngài Pontmercy tôi cám ơn ngài đã có mặt tại đây.
Xin cha đừng nói như thế! Marius kêu lên. Chính con phải xin lỗi cha, và quỳ xuống mà xin lỗi.
Một tiếng động nhỏ phát ra. ông y sĩ bước vào.
- Chào và vĩnh biệt bác sĩ, Jean Valiean nói. Đây là các con của tôi.
Marius đến bên ông y sĩ. Chàng chỉ thốt lên được tiếng này: "Thưa ông... " ông y sĩ đáp lại bằng một cái nhìn buồn bã.
- Bởi cơ sự không được ưng ý, Jean Valjean nói, đó không phái là lý do để bất công với Thượng đế.
Và quay sang Cosette, ông bắt đầu ngắm nàng như muốn thu giữ hình bóng nàng đến vô tận.
- à! Chính hai vị mà ông ấy cứ nhắc mãi đây, ông y sĩ thì thầm với Marius và Cosette trong khi vẫn bắt mạch cho ông lão. Và ông tiếp lời, giọng nhỏ lại : Đã muộn rồi !
Jean Valjean nhìn ông y sĩ, vẻ thanh thản.
chết không gì cả, ông nói. Không được sống mới là điều khủng khiếp.
- ông có cần một linh mục không? bà gác cổng nhìn qua cánh cửa mở hé, hỏi nhỏ.
- Có rồi, Jean Valjean đáp. Và ông đưa ngón tay như muốn chỉ vào một điểm trên đầu ông, nơi chừng như ông trông thấy một ai đó, một cái bóng huyền diệu sẵn sàng đón nhận ông nơi thế giới bên kia như đã từng đón nhận ông nơi trần gian này, sẵn sàng đưa ông từ nơi tạm trú sầu thảm về phía ánh sáng. Jean Valjean ngẩng đầu nhìn lên. Cosette vừa đỡ hai vai ông vừa khóc nức nở, không nói nên lời. ông mỉm cười với nàng.
- Điều khiến tôi khổ tâm, ông nói, cậu Pontmercy ạ, là tôi thấy cậu không muốn động đến món tiền. Tuy nhiên nó đúng là của tôi, đúng là của Cosette. Tôi sẽ giải thích cho cậu rõ. Tôi đã sáng chế những loại vòng gài bằng tôn, xinh hơn, tốt hơn và rẻ hơn. Tôi nói rõ những chi tiết đó để cậu yên tâm . . .
Khi một người thân yêu của chúng ta sắp chết, chúng ta nhìn người đó với bao nỗi niềm cay đắng như thể chúng ta muốn giữ người đó lại. jean Valjean yếu dần. Hơi thở của ông trở nên đứt đoạn bởi những tiếng khò khè. ánh sáng của thế giới xa lạ đã thoáng hiện trong con người ông.
ông ra hiệu cho Cosette đến gần, rồi tới Marius, hẳn nhiên đây là phút cuối của giờ cuối.
Hai con đến đây. Cha rất yêu hai con. ồ? Chết như thế này thì tốt quá. Cosette, con sẽ khóc cha một chút chứ? Đừng nhiều lắm. Các con phải vui lên... Cha quên nói với hai con là những cái khóa cài không có đinh sắt đem lại nhiều tiền hơn mọi thứ khác ... Vậy đừng ngạc nhiên về món tiền 600.000 trăng, Pontmercy ạ. Đó là món tiền lương thiện. Cosette, cha truyền lại con hai cây đèn đặt trên lò sưởi. Đó là quà tặng của một ông thánh.
Pontmercy, cha phải thú thật là đã không luôn luôn yêu con. Nhưng giờ đây Cosette và con chỉ là một đối với cha, bởi cha cảm thấy con đem lại hạnh phúc cho Cosette. Cosette! Con còn nhớ Mong - Fermeil không? Con đang ở trong rừng. Con rất đỗi sợ sệt khi cha cầm lấy cái quai của thùng nước. Bàn tay nhỏ nhắn của con lạnh ngắt. Và con húp bê của con nữa ! Con tiếc đã không mang nó theo vào tu viện. Bao lần con đã khiến cha bật cười, thiên thần ngoan ngoãn của cha ạ. Hai con hãy luôn luôn yêu thương nhau. Trên đời này chỉ điều đó là đáng kể : yêu thương nhau. cha không còn trông thấy rõ nữa.
Cha còn nhiều điều để nói, nhưng chẳng hề gì. Hãy nghĩ đến cha một chút. Hai con là những con người được phúc lành; của mùa xuân. của tuổi trẻ?... Cha không biết cha đang ra làm sao đây, cha trông thấy ánh sáng. Hai con hãy xích lại gần cha nữa. Cha chết trong hạnh phúc. Hãy đưa cho cha mái đầu yêu quý của hai con để cha đặt hai bàn tay cha lên đó.
Cosette và Marius ngã quỵ xuống, cuống cuồng, nghẹn ngào, mỗi người trên một bàn tay của Jean Valjean. Đôi bàn tay uy nghi đó không động đậy nữa.
ông ngã bật ra phía sau. ánh sáng hai ngọn đèn nến soi sáng ông. Khuôn mặt trắng bệch của ông nhìn lên trời, ông để Cosette và Marius mặc tình hôn lên hai bàn tay của ông. ông đã chết.
Đêm không sao và tối thăm thẳm. Dĩ nhiên trong bóng tối, một thiên thần hùng vĩ đang dang đôi cánh, đón đợi linh hồn ông.
Hết.