Chương 8
Adam trông hốc hác hơn là ông Samuel tưởng nhiều. Cặp mắt chàng thẫn thờ như người mất hồn. Phải một hồi lâu chàng mới nhận biết sự có mặt của ông Samuel dù ông ấy đứng ngay trước chỗ chàng ngồi dưới bóng cây sồi. Chàng không tỏ vẻ niềm nở chút nào.
Ông Samuel ngượng ngùng nói:
- Tôi thấy ngượng quá vì không ai mời mà cũng đến.
Adam lạnh lùng hỏi:
- Ông muốn gì? Ông đến đây có chuyện gì vậy?
Ông Samuel chống hai tay lên hông, chồm người tới trước nói:
- Tôi nghe tin hai đứa bé song sinh của anh kháu lắm.
- Chuyện đó đâu có dính dáng gì đến ông!
Trước thái độ thiếu thiện cảm của Adam, ông vẫn vui vẻ. Lee từ trong nhà chạy ra nhìn ông nói:
- Tôi van ông, muốn trách gì ông cứ nói với tôi. Tôi không muốn có chuyện không vui xảy ra ở đây chút nào.
- Tôi không hiểu chú định nói gì. Anh Adam làm sao hiểu được. - Ông Samuel thẳng thắn nói. - Một con chó sói, một con gà trống còn có tình phụ tử, tại sao anh lại không nghĩ gì đến hai đứa bé đáng thương của anh?
Mặt Adam tái ngắt, lần đầu tiên hai mắt chàng long lên. Chàng hét lớn:
- Mời ông ra khỏi đây ngay. Đây là nông trại của tôi. Mời ông ra khỏi đây lập tức.
Samuel cũng cự lại:
- Tôi đâu có giành nông trại của anh, tôi cũng đâu có ở đây làm gì. Tôi chỉ muốn hỏi tại sao anh không ngó ngàng gì đến hai đứa con của anh?
- Không ngó ngàng gì đến chúng hả? Tôi không hiểu ông định nói gì.
- Trời đất ơi! Anh tưởng tôi không biết gì sao? Anh đừng có chống chế. Hai đứa bé sinh đôi kháu khỉnh đó chẳng được anh ngó ngàng chăm sóc chút nào. Ngay cả tên chúng nó anh cũng chẳng đặt cho nữa. Chắc tôi phải bẻ cổ anh ra họa may mới sáng mắt.
- Ông cút đi. - Adam gầm lên. - Lee mang khẩu súng ra đây cho tôi. Ông già này điên rồi.
Samuel chụp tay vào cần cổ Adam hét lớn:
- Dù thế nào anh cũng có bổn phận với hai đứa bé chứ không thể bỏ bê chúng như vậy được.
Ông buông tay ra khỏi cổ anh bạn láng giềng.
Adam đứng thở hổn hển. Chàng cảm thấy chỗ hai bàn tay anh bạn thợ rèn vừa bóp đau như dần.
- Ông muốn gì ở tôi?
- Anh không có chút tình phụ tử nào.
- Sao ông dám quả quyết như vậy?
- Anh đừng chối, tôi biết rõ mà.
- Ông nên rời khỏi đây ngay. Nếu không, tôi sẽ chống lại ông.
Mắt ông tự nhiên dịu xuống. Ông nói nhanh:
- Hai thằng con anh chưa được đặt tên.
Adam trả lời:
- Mẹ chúng bỏ đi để chúng thành những đứa mồ côi mẹ.
- Còn anh cũng muốn bỏ chúng thành mô côi cha luôn phải không? Anh không thấy chúng tội nghiệp sao? Đêm chúng ngủ lạnh lẽo, sáng chúng dậy bơ vơ, không một lời vỗ về êm ái. Chúng không được đặt tên và cũng chẳng ai gọi đến.
Ông cúi xuống xóc hai bàn tay vào nách Adam đỡ anh đứng dậy.
- Chúng ta phải đặt tên cho chúng ngay bây giờ. - Ông nói. - Chúng ta hãy tìm tên hay mà đặt cho chúng.
Ông lấy tay phủi bụi trên áo Adam.
Adam vẫn thẫn thờ nhìn đâu đâu, nhưng ánh mắt anh không còn đượm màu chán chường quá độ như trước đó.
- Tôi không ngờ ông có thể lay tôi thức tỉnh khỏi cơn mê thế này. Tôi rất biết ơn ông.
Ông Samuel mỉm cười nheo mắt hỏi:
- Anh thấy tôi làm như vậy có đúng không?
- Ông định nói gì vậy?
- Tôi có hứa với nhà tôi rằng sẽ tìm mọi cách làm anh thức tỉnh, kể cả biện pháp mạnh, nhưng bà ấy không tin và cho tôi là một người bản tính nhu nhược không làm nổi điều đó.
Adam nhìn thẳng vào Samuel nói:
- Samuel, tôi xin hỏi ông một câu, một câu cuối cùng này nữa thôi. Ông có nghe tin gì không? Có bất cứ tin tức gì về nàng không?
- Tôi chẳng nghe tin gì cả.
- Như vậy càng tốt. - Adam nói.
- Chắc anh ghét nàng rồi chứ?
- Không, không đâu. Tim tôi chỉ tạm lắng xuống thôi. Giữa tình yêu và ưu phiền, đâu có một ranh giới nào phải không ông?
Từ phía chuồng gà, có tiếng gà kêu ríu rít rồi một tiếng động lạ tai.
- Có chuyện gì trong chuồng gà. - Adam nói.
Một tiếng kêu thứ hai nổi lên.
- Chắc Lee đang làm gì trong chuồng gà. - Samuel đoán. - Thôi mặc kệ lũ gà trong chuồng, ta hãy nghĩ đến chuyện của chúng ta.
Lee đem ra một cái bàn và hai cái ghế đặt đối diện nhau. Xong chú bồng hai đứa bé sinh đôi ra, mỗi đứa trong một cánh tay, đặt xuống đất bên cạnh chiếc bàn, cho mỗi đứa cầm một cái que nhỏ để chơi tạm.
Hai thằng bé ngồi yên trố mắt nhìn bộ râu của ông Samuel, rồi dáo dác tìm Lee. Điều lạ mắt là chúng bận áo quần theo kiểu Trung Hoa. Đứa thì bận đồ màu xanh thắm, đứa thì bận đồ hồng lợt, viền đen. Mỗi đứa đội chiếc mũ tròn bằng nhựa đen có nút đỏ tươi giữa đỉnh đầu.
Samuel hỏi:
- Chú tìm ở đâu ra loại quần áo đó?
- Tôi chẳng tìm đâu cả. - Lee bất mãn nói. - Chính tay tôi may bằng vải buồm đó. Trẻ con cần được bận đồ mới trong dịp lễ đặt tên của chúng.
- Chú bỏ hẳn giọng nói ngọng nghịu rồi sao?
- Tôi muốn vậy. Dĩ nhiên khi lên phố King City, tôi vẫn còn dùng. - Lee nói vài tiếng ngắn với đứa bé trai ngồi dưới đất, chúng mỉm cười với chú rồi quơ quơ chiếc que trong không khí.
Samuel và Adam đã ngồi vào bàn. Adam nói chuyện một cách tự nhiên trước.
- Ông Samuel, tôi thắc mắc không hiểu nàng là ai, thuộc loại người gì. Không biết sau này mấy đứa con tôi có giống máu huyết nàng chút nào không? Khi chúng trưởng thành không biết sẽ ra sao?
- Rồi anh sẽ thấy. Tôi xin báo trước với anh rằng không phải vấn đề huyết thống mà chính sự nghi ngờ của anh sẽ gieo mầm xấu vào đầu óc chúng. Anh muốn biết chúng ra sao phải không? Chúng sẽ đúng như những gì anh tưởng.
- Nhưng máu huyết chúng...
- Tôi không tin vấn đề huyết thống chút nào. - Samuel nói. - Tôi tin rằng con cái sau khi lọt lòng mẹ hoàn toàn tùy thuộc vào sự giáo dục của người cha.
- Heo có bao giờ sinh ra ngựa được đâu.
- Không bao giờ có chuyện đó, nhưng ta có thể chăm sóc một con heo con trở nên mập mạnh.
Ông dừng lại giây lát rồi tiếp:
- Bây giờ chúng ta hãy nói đến chuyện đặt tên cho hai đứa bé. Đặt tên là một vấn đề quan hệ. Tôi không biết nên đặt thế nào cho hợp ý anh. Anh thích tên gì cứ việc đặt. John hay James hay Charles?
Adam nhìn vào hai đứa bé, chợt thấy hình ảnh người em trai mình hiện ra trong cặp mắt của một đứa. Chàng cúi xuống để nhìn kĩ hơn.
- Anh nhìn gì vậy? - Samuel hỏi.
Adam nói lớn:
- Không hiểu tại sao hai đứa không thấy giống nhau chút nào.
- Đúng như vậy. Chúng không thuộc loại anh em sinh đôi giống nhau.
- Thằng đó giống em trai tôi quá chừng. Tôi vừa nhận ra điều đó. Không biết thằng kia có giống tôi chút nào
- Cả hai đứa đều có nét giống anh. Khuôn mặt một đứa con nít từ lúc đầu đã có sẵn những nét chính.
- Tôi thấy như thấp thoáng bóng ma quỷ trong đó.
- Nếu anh cứ nghĩ vậy thì có lẽ rồi sẽ đúng như vậy.
Samuel cúi xuống ẵm một đứa bé lên đặt ngồi vào lòng mình, rồi bảo với Adam.
- Anh bế thằng bé kia lên. Chúng ta liệu xem sẽ tìm tên gì đặt cho chúng.
Adam vụng về bế thằng bé thứ hai lên đặt ngồi trên đầu gối mình.
- Chúng có đôi mắt giống nhau, nhưng thằng bé này có cặp mắt tròn hơn thằng kia.
- Đúng vậy, cái đầu cũng tròn hơn. - Samuel thêm. - Nhưng đầu thằng này giống như một viên đạn, còn thằng kia, tóc sẽ đen hơn, da sẽ sậm hơn. Thằng này có vẻ thông minh hơn.
Nét mặt Adam tự nhiên thay đổi hẳn. Chàng đưa ngón tay lên, đứa bé chụp ngón tay nhưng hụt, suýt rơi khỏi lòng bố, chàng kêu lên: “Ồ, ngồi yên chứ!”
Lee mang đến một đĩa gà hầm, một tô khoai tây luộc bốc khói, một đĩa củ cải rưới nước xốt, một bình pha lê đầy rượu và một hũ rượu Ngũ Gia Bì, tất cả đều được đặt trong một cái khay. Gã ngồi ở cuối bàn.
- Hai ông đặt giùm mấy đứa bé xuống đất, đi dùng bữa đã. - Gã nói. Khi được đặt ngồi xuống đất, hai đứa bé khóc không chịu. Lee nghiêm nghị la chúng bằng tiếng Quảng Đông, chúng câm miệng ngay.
Mấy người lớn lặng lẽ ăn. Cuối cùng Adam lên tiếng:
- Chú Lee làm món gà ăn ngon lắm, nhiều người quan niệm món gà để mừng sau khi khỏi một cơn bệnh nặng. Thật ra gà chẳng bao giờ để mừng gì cả. Mọi người đều có thể bình phục, nếu biết chịu khó
Lee dọn bàn và cho mỗi đứa một cái cẳng gà. Chúng ngồi im cầm chặt cái cẳng gà mải miết gặm ngon lành. Trên bàn chỉ còn lại một bình rượu và mấy chiếc ly.
Samuel lên tiếng:
- Chúng ta nên bắt đầu việc đặt tên là vừa, nhà tôi mong việc này phải xong sớm.
- Anh đã nghĩ ra những tên nào sẵn chưa?
- Tôi hả?
- Chứ còn ai nữa? Nếu chưa, anh có thích hai tên Cain và Abel không?
Adam vội trả lời:
- Ồ, không. Chúng ta không nên dùng mấy tên đó.
- Chúng ta có thể không thích. Nhưng Cain có lẽ một tên vừa lạ vừa được nhiều người biết nhất thế giới.
Lee cũng bàn thêm:
- Đó chỉ là một cái tên mượn để đặt cho một đứa con trai chứ đâu có chủ ý gì mà ngại.
Adam nhìn vào chất rượu màu đỏ trong ly:
- Ông nói đến tên đó làm tôi thấy lạnh mình.
- Ngay từ đầu, chúng ta bị ám ảnh bởi hai câu chuyện. - Ông Samuel nói. - Một chuyện về tội nguyên thủy và một chuyện tích về hai anh em Cain và Abel. Tôi không rành về Thánh Kinh nên không hiểu rõ. Này chú Lee, bà Liza nhà tôi nói rằng chú là một tín đồ giáo phái Trưởng lão, chú biết rõ chuyện tích về Vườn Địa Đàng và chuyện hai anh em Cain và Abel chứ?
- Bà ấy tưởng vậy vì trước kia tôi có học lớp Thánh Kinh ở trường chúa nhật tại San Francisco. - Lee đoán. - Vâng, tôi có hiểu qua thế nào là sự sa ngã. Bản thân tôi cũng đã từng kinh nghiệm điều đó. Nhưng về chuyện anh giết em, thì tôi không nhớ rõ chi tiết lắm.
Ông Samuel nói:
- Chính các chi tiết mới đáng chú ý.
- Tôi không có quyển Thánh Kinh nào ở đây cả. - Adam nói. - Tôi đã để quên ở quê nhà.
- Tôi có một quyển đây. - Lee nói. - Để tôi lấy ra cho.
- Thôi khỏi cần, - Samuel bảo. - Liza có trao cho tôi quyển Thánh Kinh của mẹ nàng. Tôi có mang sẵn theo đây. - Ông lấy ra một cái gói, mở giấy bọc quyển sách đã sờn rách nói:
- Hãy đứa cho tôi một quyển Thánh Kinh đã dùng lâu của anh, chỉ cần nhìn dấu tay bẩn quanh chỗ giở sách, tôi có thể nói anh là người thế nào, Liza thường nhắc như vậy. Chuyện tích xưa đó ở ngay chỗ này, đây rồi.
- Từ bé đến giờ, tôi chưa hề nghe chuyện đó. - Adam nói.
- Anh tưởng lâu, nhưng thật ra rất ngắn. - Samuel nhìn xuống đất nói:
- Hãy xem hai đứa bé đã ngủ giữa đất rồi kìa.
Lee đứng dậy.
- Để tôi đi lấy đồ đắp cho chúng.
- Đất cũng ấm rồi. - Samuel nói. - Bây giờ chúng ta hãy nghe đoạn sách này:
“Adam ăn ở với Eve là vợ mình; nàng thọ thai, sanh Cain và nói rằng: Nhờ Thượng đế giúp đỡ, tôi mới sanh được một người.”
Adam định mở miệng nói, nhưng thấy Samuel nhìn mình, chàng đành im lặng đưa tay lên che mắt. Samuel đọc tiếp:
“Eve lại sanh em Cain, là Abel. Abel làm nghề chăn chiên, còn Cain thì nghề làm ruộng. Và cách ít lâu, Cain dùng thổ sản làm lễ dâng cho Thượng đế. Abel cũng dâng chiên đầu lòng trong bầy mình cùng mỡ của nó. Thượng đế đoái xem Abel và nhận lễ vật của chàng, nhưng chẳng đoái đến Cain và cũng chẳng nhận lễ vật của chàng.”
Lee chợt lên tiếng:
- Đó là chỗ đáng chú ý. Ồ, không ông cứ đọc tiếp. Chúng ta sẽ trở lại vấn đề.
Samuel đọc tiếp: “Cho nên Cain giận lắm mà gằm nét mặt, Thượng đế phán hỏi Cain: Cớ sao người giận, và cớ sao nét mặt ngươi gằm xuống? Nếu ngươi làm lành há chẳng ngước mặt lên sao? Còn như chẳng làm lành, thì tội lỗi rình đợi trước cửa thèm ngươi lắm, nhưng ngươi phải quản trị nó. Cain thuật lại cùng Abel là em mình. “Vả khi, hai người đang ở ngoài đồng, thì Cain xông đến Abel là em mình và giết đi. Thượng đế hỏi Cain rằng: Abel em ngươi ở đâu? Cain thưa rằng: Tôi không biết, tôi là người giữ em tôi sao? Thượng đế hỏi: Ngươi đã làm điều chi vậy? Tiếng của máu em ngươi từ dưới đất kêu thấu đến ta. Bây giờ ngươi sẽ bị đất rủa sả là đất đã hả miệng chịu hút máu của em ngươi, bởi chính tay ngươi làm đổ ra.
“Khi người trồng tỉa, đất chẳng sanh hoa lợi cho người nữa; ngươi sẽ lưu lạc và trốn tránh trên mặt đất. Cain thưa cùng Thượng đế rằng: Sợ hình phạt tôi nặng quá mang không nổi. Này ngày nay, Chúa đã đuổi tôi ra khỏi đất này, tôi sẽ lánh mặt Chúa, sẽ đi lưu lạc trốn tránh trên đất, rồi đây có ai gặp tôi họ sẽ giết đi. Thượng đế phán rằng: Bởi cớ ấy, nếu ai giết Cain, thì sẽ bị báo thù đến bảy lần. Thượng đế bèn đánh dấu trên người Cain, hầu cho ai gặp Cain thì chẳng giết. Cain bèn lui ra khỏi mặt Thượng đế và ở lại xứ Nod, về phía Đông vườn Địa Đàng.
(Theo Kinh Thánh bản dịch của Phan Khôi, sách Sáng Thế Ký, đoạn 4 từ câu 1 đến câu 16).
(Lời chú người dịch).
Samuel gấp tấm bìa đã long của quyển kinh lại với dáng điệu nặng nề, nói:
- Chỉ có những đó. Tất cả vỏn vẹn chỉ mười sáu câu. Nhưng, Chúa ơi! Nghe tởm quá, chẳng có gì đáng khích lệ cả.
Lee cầm hũ Ngũ Gia Bì rót một ly rượu màu sậm, nhấp vài ngụm nói:
- Chẳng có chuyện nào đáng tởm cả. Đó chỉ là chuyện đời xưa, đâu phải là chuyện thật đang xảy ra giữa chúng ta! Loài người vẫn mang gánh nặng tội lỗi lớn lao!
Adam chợt lên tiếng:
- Chuyện đó lại làm tôi cảm thấy an ủi chứ không khó chịu chút nào.
- Anh nói vậy nghĩ là thế nào? - Samuel hỏi.
- Mọi người đều gây chuyện tội lỗi. Chúng ta tưởng rằng chúng ta sống theo đạo đức vì chúng ta được nghe nói nhiều về nó. Nhưng tội lỗi mới chính là thứ dễ lôi cuốn nhứt.
- Tôi hiểu. Nhưng tại sao chuyện này lại làm anh cảm thấy an ủi hơn?
Adam say sưa giải thích:
- Bởi vì chúng ta đều thuộc dòng dõi tội lỗi. Cain chính là tổ phụ của chúng ta. Chúng ta làm sao khác hơn được? Chúng ta là con cháu của một dòng dõi tội lỗi. Tuy có một sự tha thứ, nhưng ở thế gian này không có nhiều sự tha thứ đâu.
- Đó không phải là minh chứng xác đáng. - Lee nói.
- Cả Cain lẫn Abel đều đã dâng những gì họ có. - Adam tiếp, - nhưng Thượng Đế chỉ nhận lễ vật của Abel mà từ chối của Cain. Tôi không dám nghĩ rằng đó là một bất công.
Samuel góp ý:
- Adam, anh hãy nhớ kĩ lời Thánh Kinh. Thượng đế không hề kết tội Cain. Có lẽ Cain đã đem dâng cho Ngài một chùm cà rốt. Thượng đế bảo: Ta không thích thứ này. Hãy dâng thứ khác. Hãy đem đến thứ gì ta thích rồi ra sẽ chúc phúc cho ngươi như em ngươi.
Nhưng Cain đã cuồng trí. Anh ta bị chạm tự ái. Khi một người bị chạm tự ái, hắn ta thường nổi cáu, muốn đập phá bất cứ thứ gì cho hả tức. Rủi thay, anh ta đã gặp Abel.
Adam hỏi:
- Rồi Cain nổi giận đến giết em? Và Thượng đế trừng phạt anh ta?
- Anh không nghe rõ sao? Cain đã được đánh dấu không phải để hủy diệt anh ta nhưng để cứu vớt anh ta. Bất cứ người nào làm hại anh ta đều sẽ bị rủa sả. Đó là một cái dấu để cứu vớt.
Adam nói thêm:
- Tôi không thể không có cảm tưởng rằng Cain đã bị trừng phạt.
- Có lẽ đúng như vậy. - Samuel nói. - Nhưng Cain đã sống, đã sinh con cái. Còn Abel chỉ được sống trong truyện, nhưng thật khôi hài là tại đây có ba người đàn ông đã trưởng thành, đã nhiều ngàn năm sau lại đi tranh luận về tội ác này như một việc mới xảy ra ngay tại King City ngày hôm qua mà chưa bị kết án?
Một trong hai đứa bé thức giấc, ngáp và nhìn Lee rồi nhắm mắt ngủ lại.
- Thưa ông Hamilton, - Lee nói. - Theo tôi thì đó là chuyện hay nhất thế giới, vì mọi người đều biết. Tôi nghĩ rằng đó là câu chuyện tượng trưng cho tinh thần của nhân loại.
Nỗi kinh hoàng lớn lao nhất của một đứa trẻ là không được thương yêu. Sự ruồng bỏ là điều mà nó sợ hãi nhất. Tôi tin rằng mọi người trên thế gian này không nhiều thì ít, đều không thích bị ruồng bỏ. Khi bị ruồng bỏ, người ta dễ sinh ra giận dữ, từ sự giận dữ đi đến tội ác để trả thù vì bị ruồng bỏ không xa mấy nữa. Đó là tất cả nguyên nhân những vụ phạm pháp của loài người. Một đứa trẻ, khi bị từ chối tình yêu mà nó khao khát, nó có thể trút hờn tủi bực tức vào cú đá một con mèo đến tắt thở rồi che giấu tội ác của mình hoặc làm những việc rồ dại khác như ăn cắp tiền để tiêu xài cho thỏa thuê.
Để trả thù, người ta dễ phạm từ tội ác này đến tội ác khác. Loài người chỉ là một thứ động vật dễ phạm tội. Theo tôi nghĩ, chuyện tích cổ xưa và kinh khủng này rất quan trọng, bởi vì nó tiêu biểu cho tâm hồn của con người, những tâm hồn bị ruồng bỏ, bí mật hay phạm tội.
Adam thở dài hỏi:
- Sự thật giản dị như vậy sao? Tôi thường sợ những điều gì quá đơn giản.
- Chuyện đó đâu có giản dị chút nào, - Lee cãi. - Trái lại rất phức tạp. Nhưng kết cục có lối thoát.
- Nhưng lối thoát không vững mấy. - Samuel kết luận. - Chúng ta đã tán nhảm hết cả buổi chiều rồi. Tôi sắp phải đánh xe về rồi đây.
Adam thất vọng nói:
- Ông cho đại giùm hai cái tên rồi hãy về.
- Tên chọn trong Thánh Kinh nhé? Được rồi để xem trong số những người bắt đầu rời bỏ Ai Cập chỉ có hai người về được Đất Hứa. Anh có muốn mượn tên của họ để có một ngụ ý tốt không?
- Họ là những ai?
- Caleb và Joshua.
Adam lẩm bẩm:
- Joshua là một ông tướng. Tôi không thích chuyện đó.
- Vậy à? Caleb là một nhà lãnh đạo.
- Nhưng không phải là một ông tướng. Tôi chấp nhận được tên Caleb, Caleb Trask nghe được lắm.
Một trong hai đứa bé thức giấc khóc liên hồi vì khát sữa.
Samuel bảo Adam:
- Vậy thì anh có thể dùng tên đó đặt cho thằng bé này. Còn tên Joshua anh không thích thì để xem sau. Thằng bé đang khóc này có vẻ thông minh lắm, da hơi sậm, mang tên Caleb được rồi. À, thằng kia cũng đã dậy rồi đó. Ông Aaron tôi cũng thích lắm, nhưng ông đến được Đất Hứa.
Thằng bé thứ hai đã cất tiếng khóc như tỏ ý hân hoan.
- Tên đó cũng hay rồi. - Adam chấp nhận.
Samuel cười lớn:
- Caleb và Aaron, bây giờ hai đứa bây đã có tên, đã bắt đầu làm người rồi đó.
Lee bồng hai đứa bé lên hai tay hỏi:
- Hai ông đã đặt tên chúng nó rồi phải không?
Adam trả lời:
- Dĩ nhiên là chúng đã có tên rồi. Thằng này là Caleb, thằng kia là Aaron.
Lee bế đứa bé đang khóc om sòm vào trong nhà.
- Mới hôm qua tôi chẳng biết gọi chúng ra thế nào để phân biệt. Bây giờ như vậy là chúng đã có tên Aaron và Caleb.
- Có lẽ Liza thích tên Joshua hơn. - Samuel nói. - Nàng thích chuyện thành Jericho bị nứt vì tiếng kèn của ông này. Nhưng chắc nàng cũng thích tên Aaron. Thôi bây giờ tôi phải về.
Adam đi theo ông ra chuồng ngựa.
- Tôi rất cám ơn ông đã có lòng đến đây giúp đỡ chúng tôi, - Adam nói.
Adam bịt mõm con Dosology lại quấn đai quanh cổ nó.
- Có lẽ bây giờ anh bắt đầu nghĩ đến ngôi vườn của anh là vừa.
Adam tỏ vẻ ngần ngại, cuối cùng chàng nói:
- Tôi thấy mất hết hứng thú rồi. Tôi gây dựng ngôi vườn ấy cho ai thưởng thức nữa mà lo cho mệt?
Samuel quay lại nhìn, mắt ông đẫm lệ.
- Anh đừng nên bi quan quá. Sao anh có vẻ tuyệt vọng đến thế? Anh phải hơn những người đàn ông tầm thường khác chứ. Phải vươn lên mà sống chứ không thể buông xuôi kiểu đó.
Ông đứng nán lại giây lát rồi leo lên xe quất roi vào mông con Dosology, phóng xe đi, hai vai khòm xuống, không nói một lời tạm biệt.